Sulfamiden zijn bacteriostatische antibiotica actief tegen GRAM+ en GRAM- kiemen, aeroben en anaeroben, chlamydiën, toxoplasmen en coccidiën. Pseudomonas, mycoplasmen en spirocheten zijn van nature resistent.
Sulfamiden worden voornamelijk gebruikt bij de behandeling van coccidiose (pluimvee, herkauwers) of bij urinaire of gastro-intestinale infecties bij carnivoren. Verworven resistentie komt regelmatig voor en beperkt bijgevolg hun gebruik in de kliniek. Trimethoprim is bacteriostatisch en is actief tegen GRAM+ en GRAM- kiemen, maar niet tegen anaeroben. Pseudomonas, mycoplasmen en chlamidiën zijn van nature resistent. Sulfamiden worden dikwijls gebruikt in combinatie met trimethoprim wegens het synergistisch effect. Deze combinaties, meestal in een 5/1 verhouding, zijn bactericide.
Deze geneesmiddelen zijn geïndiceerd voor infecties van de huid, urinestelsel, spijsverterings- en ademhalingsstelsel, atrofische rhinitis en het MMA-syndroom bij het varken. Voor veel geneesmiddelen zijn in de bijsluiter enkel de gevoelige kiemen opgesomd. Indien een PK/PD-analyse nodig is, dienen eerst de geneesmiddelen met uitgebreidere gegevens betreffende de farmacokinetiek in overweging genomen te worden.
Polymyxines (zie Polymyxines) die de celmembraan beschadigen, vertonen een synergistisch effect met sulfamiden en trimethoprim tegenover bepaalde resistente Enterobacteriaceae en Pseudomonas.
Sulfonamiden zijn competitieve antagonisten van para-aminobenzoëzuur (PABA), een essentiële precursor van foliumzuur. Door remming van het enzym dihydropteroïnezuursynthetase wordt de vorming van dihydrofoliumzuur uit PABA geblokkeerd. De werking is biostatisch. Het is belangrijk dat de effectieve concentraties worden gehandhaafd tijdens de gehele duur van de behandeling. Aanwezigheid van PABA in necrotische weefsels, etter en in sommige geneesmiddelen kan de werking van sulfonamiden belemmeren. Trimethoprim is bacteriostatisch en inhibeert eveneens de synthese van foliumzuur doch dit maal ter hoogte van een ander enzym: het dihydrofoliaatreductase. Deze twee verschillende aangrijpingspunten verklaren het synergistisch effect van de combinaties van sulfamiden met trimethoprim.
Sulfamiden zijn zwakke zuren. Doorgaans worden ze oraal goed geresorbeerd met een uitgebreide distributie naar de weefsels met inbegrip van cerebrospinaalvocht en gewrichtsvocht. De weefseldistributie varieert echter naargelang de molecule. De weefseldistributie van sulfadiazine is opmerkelijk kleiner dan deze van andere sulfonamiden. Hun concentratie in de melk is dikwijls te laag voor de behandeling van mastitis. De renale excretie wordt bevorderd door een alkalische pH. Kristalurie kan worden vermeden door voldoende wateropname en alkalinisatie van de urine. De weefseldiffusie van trimethoprim is goed, vooral naar de prostaat. De metabolisatie gebeurt ten dele in de lever en de eliminatie via de nieren.
Leverpathologieën, bloedafwijkingen en overgevoeligheid.
Sulfamiden kunnen aanleiding geven tot nierstoornissen (hematurie, kristalurie, blok), stoornissen t.h.v. de hematopoëtische weefsels (trombocytopenie, anemie), allergieën, droge keratoconjunctivitis, ideopatische reacties voornamelijk bij de Doberman pinscher, dwergschnauzer, Samojeed en enkele andere rassen met een witte vacht (bv. koorts, urticaria, polyarthritis).
Sulfonamiden kunnen als gevolg van interacties met andere geneesmiddelen (fenylbutazon, ionofore antibiotica, androgene hormonen) vertraagd worden uitgescheiden.
Voorzichtig te gebruiken bij honden met een voorgeschiedenis van urolithiasis.
Bij hogere dosissen worden bij proefdieren teratogene afwijkingen vastgesteld.
